Με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με ζητήματα που άπτονται της διαφάνειας και της καταπολέμησης της διαφθοράς, η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς υπογραμμίζει τη σημασία της ανάπτυξης ουσιαστικού διαλόγου και δράσεων με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Η 9η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς, με ομόφωνη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στις 09 Δεκεμβρίου 2003 όπου υπογράφτηκε η Σύμβαση κατά της Διαφθοράς (United Nations Convention against Corruption) η οποία υιοθετήθηκε από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 31 Οκτωβρίου 2003 με το Ψήφισμα 58/4, από τα συμβαλλόμενα κράτη. Η εν λόγω Σύμβαση κυρώθηκε στην Κυπριακή Δημοκρατία με τον Κυρωτικό Νόμο Ν.25(ΙΙΙ)/2008.
Η Διεθνής Ημέρα κατά της Διαφθοράς 2021 τονίζει την ευθύνη όλων – του κράτους, των πολιτειακών θεσμών και αξιωματούχων, των δημόσιων υπαλλήλων, των ΜΜΕ, του ιδιωτικού τομέα, της ακαδημαϊκής κοινότητας, της κοινωνίας των πολιτών ευρύτερα στην αντιμετώπιση και καταστολή της διαφθοράς.
Η διαφθορά συνιστά σύνθετο, πολύπτυχο φαινόμενο με οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις. Υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, τους δημοκρατικούς θεσμούς, το κράτος δικαίου και δημιουργεί συνθήκες ευνοϊκές για εγκληματικές ενέργειες. Πλήττει τη διαφανή διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων και συνακόλουθα την εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία των θεσμών.
Η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η φοροδιαφυγή, η υπεξαίρεση, η δωροδοκία και άλλες παράνομες δραστηριότητες αποσπούν πόρους που απαιτούνται για την ανάπτυξη σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για την ανθρωπότητα λόγω και των επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης.
Αποτελεί, συνεπώς, κύρια αιτία για τη διασπάθιση και κατασπατάληση δημόσιων πόρων, εντείνει την οικονομική ανισότητα, μειώνει την ποιότητα των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών, παρεμποδίζει το έργο της δικαιοσύνης, την οικονομική ανάπτυξη και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του κοινωνικού συνόλου.
Για την ολιστική και αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της διαφθοράς απαιτείται η δημιουργία ισχυρού θεσμικού υπόβαθρου.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το νομοσχέδιο με τίτλο: «Ο Περί της Σύστασης και Λειτουργίας Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, Νόμος 2021».
Η Επιτροπή του ΠΔΣ κατά της Διαφθοράς έχει εκφράσει τον προβληματισμό της επί του συγκεκριμένου Νομοσχεδίου, στο θέμα της ελλιπούς εξουσίας, η οποία δόθηκε στην Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς (ΑΑΚΔ) για τη διερεύνηση καταγγελιών για πράξεις διαφθοράς. Δεδομένου ότι η ΑΑΚΔ είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός θεσμός για την καταπολέμηση των διαχρονικών φαινομένων διαφθοράς στην Κύπρο, απαιτείται να στερεωθεί εξαρχής σε βάση όπου θα διασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία της.
Σύμφωνα με το Νομοσχέδιο, ως είχε τον Σεπτέμβριο 2021, η διερεύνηση από την ΑΑΚΔ περιορίζεται σε λήψη και συλλογή πληροφοριών που σχετίζονται με αδικήματα διαφθοράς στον δημόσιο, ευρύτερο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και της παρέχεται εξουσία πρόσβασης σε έγγραφα, βιβλία, ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και αρχεία για θέματα που αφορούν στη διάπραξη αδικημάτων διαφθοράς. Σε περίπτωση που η ενδεχόμενη παράβαση δυνατόν να συνιστά ποινικό αδίκημα, η ΑΑΚΔ θα συντάσσει έκθεση που θα υποβάλλεται μαζί με όλα τα στοιχεία που βρίσκονται στην κατοχή της, στον Γενικό Εισαγγελέα (ΓΕ) της Δημοκρατίας. Να σημειωθεί ότι εάν διεξάγεται ποινική έρευνα από την Αστυνομία κατόπιν οδηγιών του ΓΕ η ΑΑΚΔ οφείλει σύμφωνα με το νομοσχέδιο να τερματίσει τη δική της έρευνα και να μην επεμβαίνει στο έργο του ΓΕ.
Κατά συνέπεια, η Αρχή για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει να στελεχωθεί με ποινικούς ανακριτές, οι οποίοι θα έχουν εξειδίκευση και πείρα στη διερεύνηση αδικημάτων διαφθοράς. Ο νόμος θα πρέπει να ενισχύσει την ΑΑΚΔ με όλες τις ανακριτικές εξουσίες που έχει η Αστυνομία. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να διεξάγει έρευνες, να παίρνει καταθέσεις, να απευθύνεται στο Δικαστήριο για έκδοση ενταλμάτων σύλληψης και έρευνας εάν χρειάζεται, να ολοκληρώνει το μαρτυρικό υλικό και εάν υπάρχουν κατά την άποψή της ποινικά αδικήματα να ζητεί από τον ΓΕ την καταχώριση υπόθεσης.
Εν ολίγοις, η Αρχή θα πρέπει να έχει ανακριτικές εξουσίες και να παραμένει ανεξάρτητη, χωρίς να συγκρούονται οι εξουσίες της με αυτές του Γενικού Εισαγγελέα.
Με δεδομένο ότι υφίσταται αιτιώδης συνάφεια μεταξύ δεικτών διαφθοράς και κοινωνικής, οικονομικής ανάπτυξης, απαραίτητες συνιστώσες για την επιτυχία του έργου της Αρχής είναι η λειτουργική και οικονομική ανεξαρτησία, οι καθαροί όροι εντολής και η ανεμπόδιστη συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών.
Ο ΠΔΣ θεωρεί πολύ σημαντικό όπως όλα τα μέρη της προσπάθειας για σύσταση της ΑΑΚΔ συμβάλουν ούτως ώστε να γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις επί του Νομοσχεδίου, προκειμένου η Αρχή να είναι σε θέση να διεκπεραιώνει το έργο που θα της ανατεθεί για την πρόληψη και την καταστολή φαινομένων διαφθοράς και διαπλοκής που ταλανίζουν την Κύπρο.