Η εφετινή, 75η Επέτειος της υιοθέτησης, από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (στις 10 Δεκεμβρίου, 1948), της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δεν μπορεί να είναι λαμπρή και ούτε μπορεί να είναι πανηγυρική, όπως κανονικά θα της άρμοζε.
Οι διαρκείς και επίπονοι αγώνες του παγκόσμιου κινήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι σημαντικές επιτυχίες του (όπως αποδεικνύουν οι στατιστικές του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών), δεν έφεραν, επί του παρόντος, το ποθητό αποτέλεσμα.
Η παρέλευση δεκαετιών δεν βοήθησε να εξαλειφθούν ή, έστω, να περιοριστούν σημαντικά οι παρατεταμένες ανθρωπιστικές κρίσεις και η συστηματική και μαζική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά την παγκόσμια υιοθέτηση της Διακήρυξης και παρά τη συνομολόγηση πληθώρας διεθνών και περιφερειακών συμφωνιών και πληθώρας εσωτερικών νόμων επί τη βάσει των προνοιών της, εντούτοις, ο έμπρακτος σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (αστικών, πολιτικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών) για όλους τους ανθρώπους και σε όλες τις κοινωνίες δεν διασφαλίστηκε.
Στις ημέρες μας, οι περιπτώσεις, μεταξύ άλλων, της Ουκρανίας, της Συρίας, της Υεμένης, του Νοτίου Σουδάν, της Σομαλίας, της Νιγηρίας, της Βενεζουέλας, του Αφγανιστάν και της Μυανμάρ, όπου εκατομμύρια άνθρωποι εκτελούνται, εξαφανίζονται, φυλακίζονται, βασανίζονται φρικτά, λιμοκτονούν, διώκοντα, εκτοπίζονται, υποδουλώνονται και στερούνται στοιχειώδους περίθαλψης, στοιχειώδους μόρφωσης και κάθε προοπτικής για ευημερία και πρόοδο, απελπίζουν.
Στην Κύπρο μας, οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων, τις οποίες προκάλεσαν το 1974 οι Τούρκοι εισβολείς και κατακτητές, συνεχίζουν: δεκάδες χιλιάδες συμπατριώτες μας συνεχίζουν να είναι εκτοπισμένοι, να στερούνται της περιουσίας τους, να αγνοούν την τύχη των οικείων τους που εξαφανίστηκαν βίαια. Και όλοι μας συνεχίζουμε να ζούμε σε μία ημικατεχόμενη πατρίδα, χωρίς να μπορούμε να διακινηθούμε και να εγκατασταθούμε ελεύθερα, συνεχίζουμε να βιώνουμε την ανασφάλεια και τον τρόμο από μια ενδεχόμενη νέα επίθεση του εχθρού και συνεχίζουμε να στερούμαστε σημαντικό μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Αυτές οι προφανείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον εξωτερικό εχθρό ή από το ανελεύθερο και καταπιεστικό καθεστώς δεν είναι οι μόνες.
Οι σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες, όπου το κίνημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πέτυχε ζωτικούς στόχους, εξακολουθούν να αδυνατούν να προστατεύσουν πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα από τις σύγχρονες προκλήσεις: την αλόγιστη και αρρύθμιστη ανάπτυξη της βιομηχανίας, της τεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης και των αλγορίθμων. Ήδη, η παραβίαση των δικαιωμάτων εκατομμυρίων ανθρώπων στην υγεία, την ασφάλεια των τροφίμων και την καθαρή ατμόσφαιρα, ως αποτέλεσμα της καταστροφής του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής, αποτελούν πραγματικότητα. Πραγματικότητα αποτελούν και η διαδικτυακή δυσφήμηση και κακοποίηση καθώς και ο διαδικτυακός εκφοβισμός. Επιπλέον, ορατοί είναι οι κίνδυνοι που παραμονεύουν εάν συστήματα που αφορούν σε θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα (επί παραδείγματι, τα συστήματα της υγείας, της παιδείας, της δικαιοσύνης) αφεθούν να ρυθμίζονται με μόνη τη χρήση μαθηματικών κανόνων και αυτοματοποιημένων συστημάτων και χωρίς τη διαμεσολάβηση της ανθρώπινης διανόησης, της ανθρώπινης ηθικής και της ανθρώπινης ευαισθησίας.
Οι σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες, εξακολουθούν να αδυνατούν να προστατεύσουν πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα και εξαιτίας εσωτερικών εμποδίων: αδικαιολόγητοι φόβοι, προκαταλήψεις και ανελεύθερες ιδιοσυγκρασίες, συχνά εμποδίζουν την αναγνώριση και την προστασία θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων όσων διαφέρουν από τον κανόνα. Το ίδιο συμβαίνει και όσον αφορά στους ξένους που καταφεύγουν σε αυτές και αναζητούν προστασία και βοήθεια, όντας εξαθλιωμένοι και ευρισκόμενοι σε αδήριτη ανάγκη, είτε διότι ξεριζώθηκαν βίαια από την πατρίδα τους είτε διότι στην πατρίδα τους διώκονται και απειλούνται με εξόντωση.
Όμως, αυτή η δυσχερής κατάσταση δεν πρέπει να μειώνει τον απέραντο σεβασμό μας προς όσους οραματίστηκαν την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τη συνέταξαν και πέτυχαν την υιοθέτησή της. Και ούτε πρέπει να μας πτοεί και να μειώνει τις προσπάθειές μας για την ολοκλήρωση του σκοπού της.
Η συνθηματική φράση «Αξιοπρέπεια, Ελευθερία και Δικαιοσύνη για Όλους» (Dignity, Freedom and Justice for All), που επιλέγηκε για να σηματοδοτήσει την 75η επέτειο της Διακήρυξης, αποτελεί την επιτομή της και το ποθητό αποτέλεσμα. Πράγματι, ο κάθε ένας από εμάς, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, κατάστασης της υγείας, φυλής, εθνικότητας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ιδεολογίας, θρησκευτικών πεποιθήσεων και μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου, έχει σύμφυτο και αναφαίρετο δικαίωμα να ζει με αξιοπρέπεια, να ενεργεί και να εκφράζεται ελεύθερα και να τυγχάνει δίκαιης και εύλογης μεταχείρισης από το νομοθετικό και δικαστικό σύστημα.
Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου (ΠΔΣ) τιμά την 75η επέτειο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και είναι έτοιμη να συνδράμει τις προσπάθειες των αρμόδιων φορέων της Πολιτείας στον μακρύ δρόμο για τη βελτίωση.
Εντός του καθορισμένου πλαισίου δράσης της και ευθυγραμμισμένη με τις θέσεις του Συμβουλίου του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου (ΠΔΣ), η Επιτροπή θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίτευξη των συγκλίσεων και των συναινέσεων που απαιτούνται για τις προοδευτικές και φιλελεύθερές μεταρρυθμίσεις στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην πατρίδα μας.
Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου
Δεκέμβριος, 2023